Introductie
OVER GESCHIEDENIS, GEBRUIK, NATUUR, RECREATIE EN BELEVING
Zie onderstaand algemeen artikel en verder de rubrieken:
ARTIKEL: HET BOS EN DE WIJK
Egbert Visscher en Gerard Poolman
Geactualiseerd 2022
______________________________________________________________
Gebaseerd op een artikel in het blad van de Buurtenorganisatie “Bewoners Belangen Dichterbij” over de geschiedenis van het Sanatorium naar aanleiding van 550 jaar Altrecht in 2011.
______________________________________________________________
Gedurende lange tijd behoorde het terrein van het huidige Sanatorium tot het uitgestrekte landgoed Vollenhoven. Het verkleinde landgoed ligt nu grotendeels in de buurgemeente De Bilt. Het valt buiten de “rode (verstedelijkings)contour” tot waar de gemeente Zeist haar bebouwde kom zou mogen uitbreiden.
Op oude kaarten is te zien dat het gebied van het Sanatoriumbos reeds vroeg werd bebost.
Kadasterkaart 446 uit 1920
De huidige naam dankt het bos aan 20ste-eeuwse ontwikkelingen. In de jaren 1902/03 vestigde het Christelijk Sanatorium zich aan de rand van het toen al vrij oude bosgebied en liet er een hoofdgebouw en paviljoens neerzetten. Dit gebeurde langs een weg die destijds bekend was als de Schapendrift, maar waarvan de naam in 1910 werd gewijzigd in Sanatoriumlaan.
Volgens de gemeentelijke monumentenlijst dateert het bos uit de late periode van de Engelse landschapsstijl. Het landschapsbos is echter al een eeuw eerder (omstreeks 1810) volgens deze stijl heringericht door de vooraanstaande tuinarchitect Hendrik van Lunteren. Bij de vestiging van het Christelijk Sanatorium in 1903 bleven bijna alle bestaande wegen, paden en andere structuren behouden. Dit wordt bevestigd door publicaties van het Landgoed Vollenhoven, het Sanatorium en het blijkt ook uit plattegronden uit de 19e eeuw.
Het bos is voor de meest dicht bevolkte wijk van Zeist, Zeist Noord, erg belangrijk. In deze wijk wonen een kleine 17.000 inwoners waarvan 20 % allochtonen. Ruim 50 % van de bewoners is gehuisvest in etagewoningen onder meer in de langste galerijflat van Europa en in een torenflat van 60 meter hoog. Voor een flink deel staan deze flats langs het bos en de bewoners ervan kijken daarop uit. In de wijkvisie van 2005/2006 wordt het bos niet voor niets aangeduid als ‘parel’ van de wijk.
Sinds de openstelling begin deze eeuw maken steeds meer mensen er gebruik van. Je kunt er wandelen, recreëren op de bosweide en genieten van de rust en natuur. Het is erg afwisselend met natuurlijke stuifheuvels, gebogen paden en afwisselende begroeiing. Geen wonder dat er toen al een wandelroute over het sanatoriumterrein is gemaakt. Dit gebeurde in 2003 door Altrecht in contact met de toenmalige Werkgroep Behoud Sanatoriumbos bij het 100-jarig bestaan van het Christelijk Sanatorium. Deze wandelroute “Binnen de palen” loopt niet alleen door het bos, maar schenkt ook aandacht aan de deels nog aanwezige historische paviljoens in de Zwitserse Stijl.
WANDELROUTE
Op instigatie van de Stichting Behoud Sanatoriumbos Zeist heeft de landelijke Stichting Telluris een natuur- en wandelroute beschreven in een nummer van de reeks “Op Geopad”. Daarin worden vooral de natuurlijke aspecten van het bos aangestipt waaronder de karakteristieke stuifheuvels, zie de wandeling Geopad 121 (met tracking m.b.v. smartphone of tablet).